Khám phá tương lai của mạng xã hội Web3: Cân bằng giữa xác thực danh tính và bảo vệ quyền riêng tư

Vào năm 2017, một nhóm các nhà nghiên cứu tại Viện Công nghệ Massachusetts đã dự đoán rằng mạng xã hội phi tập trung "sẽ không bao giờ thành công". Họ cho rằng có ba thách thức lớn không thể vượt qua: thu hút và giữ chân người dùng, xử lý thông tin cá nhân và mô hình quảng cáo. Quan điểm lúc bấy giờ là lợi thế kinh tế quy mô của các gã khổng lồ công nghệ hiện tại khiến cho các đối thủ cạnh tranh mới gần như không thể thoát ra.

Tuy nhiên, theo thời gian, những rào cản từng được coi là "không thể" dường như đang được vượt qua từng bước. Chúng ta có thể đang ở thời điểm then chốt trong sự chuyển mình của khái niệm mạng xã hội. Bài viết này sẽ tập trung vào cách sử dụng công nghệ xác thực và mật mã để giải quyết vấn đề danh tính của người dùng, một thách thức quan trọng.

Khó khăn về danh tính trên mạng xã hội

Các nền tảng mạng xã hội hiện đại đang đối mặt với vấn đề nghiêm trọng về robot. Mặc dù các nền tảng có trách nhiệm duy trì tự do ngôn luận, nhưng khi "người dùng" thực sự là robot, tình hình trở nên phức tạp. Thực tế cho thấy, robot đã có ảnh hưởng lớn đến dư luận công cộng, từ việc bị cáo buộc can thiệp vào cuộc bầu cử đến việc ảnh hưởng đến quan điểm của công chúng về các sự kiện quan trọng.

Đối với các nền tảng mạng xã hội phi tập trung nhấn mạnh tính ẩn danh và quyền riêng tư, việc chứng minh tính xác thực của tài khoản một cách thuyết phục trong thời đại trí tuệ nhân tạo ngày càng phát triển là một vấn đề nan giải.

Một phương pháp đơn giản là sử dụng quy trình KYC truyền thống, nhưng điều này ngay lập tức gây ra lo ngại về quyền riêng tư. Tại sao người dùng lại tin tưởng bất kỳ nền tảng nào để lưu trữ dữ liệu nhạy cảm của họ, những dữ liệu đủ để tái tạo toàn bộ hành trình cuộc sống của một người?

Do đó, vấn đề "danh tính người dùng" cốt lõi nằm ở việc làm thế nào để đạt được sự cân bằng giữa việc xác nhận tính xác thực của người dùng và bảo vệ quyền riêng tư cá nhân. Bài viết này sẽ khám phá hai giải pháp khác nhau: phương pháp dựa trên sinh trắc học và phương pháp dựa trên đảm bảo xã hội.

Xác thực sinh trắc học: Lấy Worldcoin làm ví dụ

Trong lĩnh vực xác thực danh tính, Worldcoin là một dự án được chú ý và cũng đầy tranh cãi. Giải pháp của nó đơn giản và trực tiếp: tạo ra bằng chứng sinh học thông qua quét võng mạc, chứng minh người dùng là con người chứ không phải robot, và từ đó cấp chứng nhận. Về mặt bảo vệ quyền riêng tư, Worldcoin tuyên bố sử dụng công nghệ chứng minh không biết để đảm bảo việc lưu trữ dữ liệu sinh học an toàn.

Worldcoin cho rằng, khi AI đóng vai trò ngày càng quan trọng trong xã hội, việc phân biệt giữa con người và robot theo cách phi tập trung và bảo vệ quyền riêng tư là cần thiết. Thông qua việc quét võng mạc bằng thiết bị Worldcoin, người dùng có thể nhận được một World ID giống như "hộ chiếu số", điều này có thể trở thành nền tảng cho việc tham gia vào thu nhập cơ bản toàn cầu bằng tiền điện tử và các cơ chế quản trị dân chủ mới trong tương lai.

Trong giải pháp kỹ thuật, Worldcoin nhấn mạnh thiết kế ưu tiên quyền riêng tư của mình. Ví dụ, xóa dữ liệu hình ảnh gốc, chỉ lưu trữ giá trị băm của mống mắt và sử dụng công nghệ chứng minh không biết để chia sẻ kết quả xác thực danh tính mà không tiết lộ thông tin cá nhân. Mặc dù hiện tại các giá trị băm này được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu tập trung, nhưng đội ngũ cam kết trong tương lai sẽ chuyển sang blockchain.

Tuy nhiên, mặc dù có những cam kết bảo vệ này, Worldcoin vẫn phải đối mặt với nhiều tranh cãi. Có báo cáo cho rằng các chứng nhận hoạt động của nó đã bị đánh cắp, dẫn đến việc World ID được bán trên thị trường chợ đen. Cũng có vấn đề về tính công bằng, với những cáo buộc cho rằng dự án đã lợi dụng gần 500.000 người dùng từ các nước đang phát triển trong giai đoạn thử nghiệm. Trên thực tế, Kenya, một trong những địa điểm thu thập dữ liệu lớn nhất của Worldcoin, gần đây đã cấm các hoạt động quét của dự án này do các vấn đề về an ninh, quyền riêng tư và tài chính.

Ngoài những tranh cãi về chính dự án, việc Worldcoin sử dụng phần cứng chuyên dụng để thực hiện sinh trắc học cũng gây ra những lo ngại rộng lớn hơn. Ngay cả khi phần mềm hoàn toàn đáng tin cậy, cũng không thể đảm bảo rằng phần cứng không có cửa hậu cho phép thu thập bí mật dữ liệu sinh học thực tế của người dùng. Đối với những người hoài nghi, tất cả các cam kết về quyền riêng tư của Worldcoin dường như đều khó thuyết phục.

Xác thực danh tính dựa trên bảo đảm xã hội

Một giải pháp khác là sử dụng phương pháp bảo đảm xã hội. Nguyên lý cơ bản là nếu nhiều người dùng thật đã được xác thực đều có thể chứng thực cho một ai đó, thì người đó có khả năng cũng là thật. Chìa khóa nằm ở việc thiết kế cơ chế khuyến khích để tối đa hóa hiệu quả của "xác thực con người".

Một số dự án áp dụng cách tiếp cận tương tự, sử dụng mạng xã hội để xác minh danh tính. Ví dụ, một dự án yêu cầu người dùng cung cấp thông tin cá nhân và đặt cọc, được xác nhận bởi những người dùng đã có trong hệ thống, và thông qua giai đoạn thách thức. Nếu có ai đó đặt câu hỏi, vụ việc sẽ được gửi đến trọng tài phi tập trung.

Các dự án khác như BrightID sử dụng phương pháp xác minh lẫn nhau qua video call, trong khi Idena thiết kế trò chơi tạo và giải mã xác nhận liên tục, Circles thì dựa trên vòng tròn tin cậy.

Các giải pháp dựa trên xác thực xã hội dường như ít xâm phạm hơn so với các phương pháp sinh trắc học. Một số phương pháp, như "nghi lễ điểm kiểm tra" của Idena, thậm chí giữ được một mức độ ẩn danh nhất định, không cần chia sẻ nhiều dữ liệu cá nhân hoặc phụ thuộc vào các cơ quan xác thực danh tính tập trung.

Triển vọng tương lai

Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ AI, việc thiết kế các cơ chế xác thực danh tính con người mới mẻ trở nên ngày càng quan trọng. Điều này không chỉ liên quan đến việc thực hiện các biện pháp khuyến khích như thu nhập cơ bản phổ quát, mà còn là nền tảng cho việc quản lý mạng xã hội trong tương lai.

Tuy nhiên, từ quyền riêng tư dữ liệu đến tính xâm phạm quy trình, cho đến việc xác thực tính hợp lệ, quá trình này liên quan đến nhiều sự đánh đổi, được coi là một trong những khó khăn lớn trong lĩnh vực tiền điện tử. Như người sáng lập Ethereum đã chỉ ra, dường như không có giải pháp hoàn hảo nào, ông đề xuất rằng có thể cần phải áp dụng con đường kết hợp: trong ngắn hạn dựa trên sinh trắc học, và trong dài hạn chuyển sang các phương pháp dựa trên sơ đồ xã hội nhiều hơn.

Trong tương lai, lĩnh vực này cần nhiều sự minh bạch trong quy trình, mã nguồn mở và dữ liệu công khai hơn. Chỉ khi thực sự khiến người dùng không cần phải tin tưởng mù quáng vào "giải pháp không cần tin tưởng", chúng ta mới có thể tạo ra một cơ sở hạ tầng mạng xã hội phù hợp với mục đích phi tập trung và bảo vệ quyền riêng tư của tiền điện tử.