Mã hóa tài sản vụ án gây ra tranh cãi tư pháp phản ánh sự khác biệt trong nhận định pháp lý

Gần đây, một vụ án liên quan đến hàng triệu mã hóa bị đánh cắp đã thu hút sự chú ý rộng rãi. Vụ án này không chỉ tiết lộ sự phức tạp và rủi ro trong lĩnh vực tài sản mã hóa, mà còn làm nổi bật sự khác biệt trong việc định tính pháp lý về tài sản mã hóa ở nước ta.

Vào tháng 5 năm 2023, cư dân Thượng Hải, ông Âu, phát hiện ra rằng số tiền mã hóa trị giá hàng triệu mà ông lưu trữ trong một ví nào đó đã "biến mất" một cách đột ngột. Sau khi điều tra, ông Âu phát hiện rằng cách đây một tháng, có người đã chuyển toàn bộ số tiền mã hóa của ông đi. Thông qua phân tích kỹ thuật, ông Âu phát hiện trong ví mà ông sử dụng có một chương trình "cửa hậu" tự động lấy khóa riêng.

Ông Âu sau đó đã báo cáo với cơ quan công an. Cảnh sát nhanh chóng mở hồ sơ điều tra và nhanh chóng xác định được nghi phạm. Qua điều tra, nghi phạm Liu, Zhang1 và Dong2 là hai kỹ sư phát triển front-end kỳ cựu của nền tảng ví này. Họ đã lợi dụng chức vụ, cài đặt chương trình "cửa hậu" trong ví, trái phép lấy được khóa riêng và cụm từ phục hồi cùng các dữ liệu nhạy cảm khác của người dùng.

Tuy nhiên, vụ án không đơn giản như bề mặt. Trong quá trình thẩm vấn, công tố viên phát hiện ra rằng người thực sự chuyển đi mã hóa của Ôu lại là một người khác. Hóa ra, một người khác từng làm việc trên nền tảng này, Trương, cũng đã cài đặt chương trình cửa hậu bằng phương pháp tương tự, và vào tháng 4 năm 2023 đã chuyển toàn bộ mã hóa trong ví của Ôu đi.

Cuối cùng, Tòa án Nhân dân quận Xuhui, thành phố Thượng Hải đã kết án bốn bị cáo mỗi người ba năm tù giam về tội chiếm đoạt dữ liệu hệ thống thông tin máy tính một cách trái phép, và phạt tiền. Trong số đó, Zhang nào đã thực sự đánh cắp mã hóa, sau khi bồi thường một phần thiệt hại và nhận được sự tha thứ của nạn nhân, đã bị kết án ba năm tù giam và phạt năm mươi ngàn tệ.

Bản án này đã gây ra tranh cãi trong giới luật pháp. Có ý kiến cho rằng việc kết tội trong vụ án này có dấu hiệu "nâng cao, hạ thấp", trong đó một vấn đề then chốt là xác định bản chất pháp lý của mã hóa tài sản.

Hiện nay, trong thực tiễn tư pháp của nước ta, có hai quan điểm về việc định tính tài sản mã hóa: một quan điểm cho rằng tài sản mã hóa không phải là tài sản, mà là một loại dữ liệu; quan điểm khác lại cho rằng tài sản mã hóa có thuộc tính tài sản và có thể trở thành đối tượng của các tội phạm xâm phạm tài sản. Trong những năm gần đây, với sự phát triển của công nghệ và sự tiến bộ trong quan niệm tư pháp, ngày càng nhiều án lệ thực chất đã công nhận thuộc tính tài sản của tài sản mã hóa.

Có các chuyên gia pháp lý chỉ ra rằng việc kết án tội phạm vì tội thu thập trái phép dữ liệu hệ thống thông tin máy tính trong vụ án này có thể không đánh giá đúng hành vi phạm tội của bị cáo. Họ cho rằng, các tài sản mã hóa như Bitcoin đã có các đặc điểm của "tài sản" trong luật hình sự, bao gồm khả năng quản lý, khả năng chuyển nhượng và giá trị.

Một số chuyên gia cho rằng, vụ án này phù hợp hơn để bị kết tội và xử phạt theo tội chiếm đoạt tài sản do chức vụ. Họ cho rằng, bị cáo đã lợi dụng sự thuận lợi trong chức vụ để chiếm đoạt trái phép tài sản mã hóa của người dùng được lưu trữ trên nền tảng, phù hợp với các yếu tố cấu thành tội chiếm đoạt tài sản do chức vụ. Hơn nữa, khung hình phạt của tội chiếm đoạt tài sản do chức vụ rộng hơn, có thể bị xử án chung thân, càng thể hiện rõ tính nghiêm trọng của hành vi phạm tội.

Vụ việc này làm nổi bật sự khác biệt trong việc định tính pháp lý của tài sản mã hóa tại nước ta, đồng thời phản ánh sự chậm trễ của pháp luật hiện hành trong việc đối phó với những thách thức do công nghệ mới mang lại. Khi công nghệ blockchain phát triển và thị trường tài sản mã hóa ngày càng trưởng thành, giới luật và học thuật kêu gọi nhanh chóng làm rõ thuộc tính pháp lý của tài sản mã hóa, cung cấp hướng dẫn thống nhất hơn cho thực tiễn tư pháp.