Trong làn sóng blockchain và các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO), Chủ nghĩa tư bản các bên liên quan đang trở thành một khái niệm quan trọng để xác định lại quản trị tổ chức và tạo ra giá trị. Quyền tối cao cổ đông truyền thống rất khó thích ứng với bản chất phân tán của DAO và Vốn của các bên liên quan cung cấp cơ sở lý thuyết cho sự phát triển bền vững của DAO bằng cách cân bằng lợi ích của cổ đông, thành viên, cộng đồng, đối tác và môi trường. Bài viết này sẽ thảo luận về khái niệm cốt lõi và sự phát triển lịch sử của Lý thuyết vốn các bên liên quan và ứng dụng của nó trong quản trị DAO, đồng thời tiết lộ lý do tại sao nó là nguyên tắc chỉ đạo không thể bỏ qua trong hệ sinh thái DAO.
Một, ý tưởng cốt lõi của lý thuyết vốn của các bên liên quan
Bối cảnh lý thuyết
Lý thuyết về các bên liên quan có nguồn gốc từ quản lý, nhấn mạnh rằng doanh nghiệp không chỉ tạo ra giá trị cho cổ đông mà còn cần đáp ứng nhu cầu của nhân viên, khách hàng, nhà cung cấp, cộng đồng và môi trường. Năm 1963, Viện Nghiên cứu Stanford (SRI) lần đầu tiên đề xuất rằng các bên liên quan là điều kiện cần thiết cho sự tồn tại của doanh nghiệp, vượt ra ngoài quan điểm truyền thống chỉ tập trung vào cổ đông. Năm 1984, R. Edward Freeman đã hệ thống hóa lý thuyết này trong cuốn sách "Quản lý chiến lược: Phương pháp các bên liên quan", định nghĩa các bên liên quan là "những cá nhân hoặc nhóm có thể ảnh hưởng đến mục tiêu của tổ chức hoặc bị ảnh hưởng bởi nó."
Lý thuyết vốn của các bên liên quan đối lập rõ rệt với chủ nghĩa tư bản của các cổ đông. Chủ nghĩa tư bản cổ đông tập trung vào việc tối đa hóa lợi nhuận kinh tế cho cổ đông, trong khi lý thuyết này ủng hộ việc các doanh nghiệp tạo ra tác động tích cực về mặt kinh tế, xã hội và môi trường, nhằm đạt được sự phát triển bền vững. Những đặc điểm cốt lõi của nó bao gồm:
Mở rộng phạm vi trách nhiệm: Quyết định xem xét ảnh hưởng đến tất cả các bên liên quan, không chỉ cổ đông.
Tập trung dài hạn: Nhấn mạnh tính bền vững lâu dài, chứ không phải lợi nhuận ngắn hạn.
Trách nhiệm xã hội: Doanh nghiệp như một phần của xã hội và môi trường, cần phải đảm nhận trách nhiệm đóng góp tích cực.
Cân bằng lợi ích: Điều phối lợi ích của các bên theo cách có lợi cho tổ chức và xã hội.
Lợi ích của các bên liên quan trong DAO
Trong bối cảnh DAO, các bên liên quan bao gồm chủ sở hữu token, người đóng góp cộng đồng, nhà phát triển, người dùng, đối tác và những người tham gia bên ngoài trong hệ sinh thái on-chain (ví dụ: giao thức chuỗi chéo, cơ quan quản lý). Chuckham (1992) chia các bên liên quan thành hợp đồng (chủ sở hữu token, nhà phát triển) và công cộng (cộng đồng, cơ quan quản lý); Clarkson (1994) chia chúng thành chủ động (nhà phát triển cốt lõi, chủ sở hữu mã thông báo chính) và thụ động (người dùng thường xuyên) dựa trên việc chấp nhận rủi ro. Carlo (1996) tiếp tục đề xuất phân loại các bên liên quan cốt lõi, chiến lược và môi trường, cung cấp một góc nhìn chi tiết về quản trị DAO.
Đặc tính phi tập trung của DAO làm cho việc quản lý các bên liên quan trở nên phức tạp hơn, nhưng cũng cung cấp cơ sở kỹ thuật cho việc cân bằng lợi ích của các bên, như hợp đồng thông minh và token quản trị.
Hai, sự tiến hóa lịch sử của lý thuyết
Sự tiến hóa của lý thuyết vốn của các bên liên quan đã trải qua nhiều giai đoạn, đặt nền tảng cho vị trí quan trọng của nó trong quản trị hiện đại:
Năm 1963, Viện Nghiên cứu Stanford: Lần đầu tiên đề xuất khái niệm bên liên quan, nhấn mạnh sự cần thiết của nhân viên, khách hàng, cộng đồng đối với sự tồn tại của doanh nghiệp.
Năm 1965, Igor Ansoff: Trong cuốn "Chiến lược công ty", ông đã giới thiệu thuật ngữ "người theo lệnh long", nhấn mạnh rằng mục tiêu của doanh nghiệp cần phải cân bằng lợi ích của các bên như cổ đông, nhân viên, nhà cung cấp.
Năm 1973, Henry Mintzberg: Trong "Bản chất của quản lý", nhấn mạnh rằng người quản lý cần xem xét sự cân bằng động giữa các bên liên quan rộng rãi.
Năm 1984, R. Edward Freeman: Hệ thống đưa ra lý thuyết bên liên quan, khuyến khích quyết định doanh nghiệp tích hợp đạo đức và trách nhiệm xã hội.
Thập niên 1990, Peter Drucker: Khuyến khích doanh nghiệp vượt qua mục tiêu lợi nhuận, chú ý đến trách nhiệm xã hội và giá trị đạo đức.
Thế kỷ 21, Klaus Schwab: Thúc đẩy lý thuyết vốn cổ phần của các bên liên quan thông qua Diễn đàn Kinh tế Thế giới, nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong xã hội và môi trường.
Ngoài ra, lý thuyết "ba đáy" của John Elkington (1997) và khái niệm "giá trị chia sẻ" của Michael Porter (2006) đã làm phong phú thêm lý thuyết này, cung cấp một góc nhìn liên ngành cho việc quản trị DAO.
Ba, ứng dụng của lý thuyết vốn của các bên liên quan trong DAO
Quan điểm của các bên liên quan trong quản trị DAO
Quản trị phi tập trung của DAO tự nhiên phù hợp với lý thuyết vốn của các bên liên quan. Thông qua hợp đồng thông minh và cơ chế token, DAO có thể thực hiện quyết định minh bạch và phân phối lợi nhuận, đáp ứng các nhu cầu lợi ích đa dạng. Vai trò của các bên liên quan trong quản trị DAO chủ yếu thể hiện ở các khía cạnh sau:
Ảnh hưởng không chính thức: Các thành viên trong cộng đồng gây ảnh hưởng đến hướng chiến lược của DAO thông qua diễn đàn, mạng xã hội hoặc các đề xuất.
Tài sản chuyên dụng: Các nhà phát triển cốt lõi và người nắm giữ token thông qua việc đóng góp kỹ thuật hoặc đầu tư vốn, nhận quyền yêu cầu phần còn lại và tham gia vào quản trị.
Giám sát và áp lực: Cộng đồng và các nhà quản lý bên ngoài thông qua dư luận hoặc yêu cầu tuân thủ, phát huy hiệu ứng giám sát, thúc đẩy tối ưu hóa quản trị.
Quản trị quan hệ: DAO thông qua bỏ phiếu và thương lượng trên chuỗi, hình thành cơ chế quản trị nằm giữa thị trường và tổ chức, cân bằng lợi ích của các bên.
Chiến lược cụ thể
Để tích hợp lý thuyết vốn của các bên liên quan vào quản trị DAO, có thể áp dụng các chiến lược sau:
Văn hóa tổ chức：
Khuyến khích văn hóa quản trị công bằng, minh bạch, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng.
Thông qua giáo dục và đào tạo, nâng cao sự đồng thuận của các thành viên đối với mục tiêu của DAO.
Quy trình nội bộ：
Thiết kế đánh giá hiệu suất đa chiều, đo lường ảnh hưởng đến cộng đồng, người dùng và hệ sinh thái.
Tối ưu hóa quy trình đề xuất và bỏ phiếu thông qua hợp đồng thông minh, đảm bảo tính công bằng.
Cơ chế ra quyết định：
Thành lập ủy ban quản trị đa dạng, bao gồm đại diện của các bên liên quan khác nhau.
Nâng cao tính minh bạch trong quản trị trên chuỗi, công khai các đề xuất và quy trình ra quyết định.
Các bước thực hiện
Xác định tầm nhìn: Định nghĩa mục tiêu dài hạn của DAO, cân bằng giá trị kinh tế và xã hội.
Nhận diện các bên liên quan: Phân loại các bên liên quan cốt lõi (người nắm giữ token, nhà phát triển), chiến lược (đối tác) và môi trường (nhà quản lý), phân tích nhu cầu của họ.
Cách mạng văn hóa: Thông qua các hoạt động cộng đồng và giáo dục, phổ biến triết lý quản trị phi tập trung.
Điều chỉnh quy trình: Tối ưu hóa cơ chế quản trị trên chuỗi, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.
Giao tiếp minh bạch: Phát hành báo cáo quản trị định kỳ, tiếp nhận phản hồi từ cộng đồng.
Cải tiến liên tục: Tăng cường mức độ tham gia dựa trên cơ chế lặp lại hiệu quả quản trị.
Bốn, Lợi ích lâu dài và Thách thức
Lợi ích lâu dài
Tính bền vững: Bằng cách cân bằng lợi ích của các bên, DAO có thể giảm rủi ro quản trị và tăng cường khả năng phục hồi của hệ sinh thái.
Thương hiệu và uy tín: Quản trị công bằng nâng cao lòng tin của cộng đồng, thu hút nhiều người dùng và nhà phát triển hơn.
Mức độ tham gia của thành viên: Cơ chế phân phối lợi ích minh bạch tăng cường cảm giác thuộc về của các thành viên, kích thích động lực đóng góp.
Hợp tác sinh thái: Thiết lập quan hệ đối tác lâu dài với các giao thức chuỗi chéo, cộng đồng, v.v. để thúc đẩy sự thịnh vượng của hệ sinh thái.
Thử thách
Định nghĩa nghịch cảnh: Làm thế nào để xác định chính xác các bên liên quan của DAO và ưu tiên của họ?
Con đường tham gia: Làm thế nào để thiết kế cơ chế khuyến khích, đảm bảo sự tham gia rộng rãi và hiệu quả?
Đánh giá hiệu suất: Làm thế nào để định lượng hiệu quả quản trị, đánh giá đóng góp của các bên liên quan?
Điều chỉnh chế độ: Các quy tắc quản trị hiện tại trên chuỗi có hỗ trợ cân bằng lợi ích phức tạp không?
Các chiến lược ứng phó bao gồm tăng cường giáo dục cộng đồng, thiết kế cơ chế quản trị linh hoạt, sử dụng phân tích dữ liệu để tối ưu hóa quyết định, và hợp tác với cơ quan quản lý để đảm bảo tính tuân thủ.
Năm, Triển vọng Tương lai
Với sự phát triển của công nghệ Blockchain và sự quan tâm ngày càng lớn của toàn cầu đối với sự phát triển bền vững, lý thuyết vốn của các bên liên quan sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong hệ sinh thái DAO. Các xu hướng trong tương lai bao gồm:
ESG tích hợp：DAO sẽ chú trọng hơn đến các chỉ số môi trường, xã hội và quản trị (ESG), thu hút đầu tư bền vững.
Quản trị dựa trên dữ liệu: Sử dụng AI và dữ liệu lớn để tối ưu hóa quản lý các bên liên quan, nâng cao hiệu quả quyết định.
Cân bằng toàn cầu và địa phương: DAO cần tìm ra sự cân bằng giữa nhu cầu của hệ sinh thái toàn cầu và cộng đồng địa phương.
Mô hình đồng sáng tạo: Thông qua quản trị mở, khuyến khích cộng đồng và các đối tác cùng đổi mới.
Hợp tác quản lý: Hợp tác với các cơ quan quản lý để xây dựng quy tắc hỗ trợ quản trị phi tập trung.
Sáu, Kết luận
Lý thuyết vốn của các bên liên quan cung cấp cho DAO một khuôn khổ quản trị vượt ra ngoài chủ nghĩa cổ đông truyền thống. Bằng cách cân bằng lợi ích của các bên như người nắm giữ token, nhà phát triển, người dùng và cộng đồng, DAO không chỉ có thể tạo ra giá trị kinh tế mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững về mặt xã hội và sinh thái. Trong thời đại Blockchain, việc áp dụng mô hình này không chỉ là lựa chọn chiến lược mà còn là chìa khóa để DAO nổi bật trong cạnh tranh. Các nhà quyết định nên tích cực đón nhận quan niệm này, thông qua quản trị minh bạch và cơ chế đổi mới, xây dựng một hệ sinh thái phi tập trung có tính linh hoạt và ảnh hưởng hơn.
Tương lai của DAO nằm ở sự hợp tác và đồng sáng tạo, trong khi lý thuyết vốn của các bên liên quan chính là cầu nối giữa công nghệ và giá trị.
Đọc thêm
Năm 1971, giáo sư Klaus Schwab đã thành lập Diễn đàn Quản lý Châu Âu (EMS) và tổ chức hội nghị đầu tiên tại Davos.
Các đại biểu đã thảo luận về "lý thuyết các bên liên quan" của Schwab, tức là doanh nghiệp nên phục vụ tất cả các bên liên quan, không chỉ phục vụ cổ đông, mà còn phải phục vụ tất cả các đối tượng bao gồm nhân viên, nhà cung cấp và cộng đồng rộng lớn hơn. Ngày nay, quan niệm về các bên liên quan đã trở thành nguyên tắc chỉ đạo của diễn đàn.
Vào năm 1973, hội nghị đã thông qua "Tuyên ngôn Davos", đây là bộ quy tắc đạo đức được thiết lập cho các lãnh đạo doanh nghiệp, và đã được cập nhật vào năm 2020, nêu rõ sứ mệnh của các doanh nghiệp trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đây cũng là khái niệm mà giáo sư Schwab đã đề xuất trong tác phẩm của ông vào năm 2016.
Năm 1974, các chính trị gia lần đầu tiên được mời tham gia Diễn đàn Davos, năm 1987, EMS được đổi tên thành Diễn đàn Kinh tế Thế giới (World Economic Forum), nhằm cung cấp một nền tảng hợp tác giữa khu vực công và tư để giải quyết những vấn đề cấp bách hiện nay.
Năm 1980, cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger, Klaus Schwab và cựu Thủ tướng Anh Edward Heath xuất hiện tại Davos.
Nội dung chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là lời chào mời hay đề nghị. Không cung cấp tư vấn về đầu tư, thuế hoặc pháp lý. Xem Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm để biết thêm thông tin về rủi ro.
Lý thuyết vốn của các bên liên quan không thể bỏ qua của DAO
Trong làn sóng blockchain và các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO), Chủ nghĩa tư bản các bên liên quan đang trở thành một khái niệm quan trọng để xác định lại quản trị tổ chức và tạo ra giá trị. Quyền tối cao cổ đông truyền thống rất khó thích ứng với bản chất phân tán của DAO và Vốn của các bên liên quan cung cấp cơ sở lý thuyết cho sự phát triển bền vững của DAO bằng cách cân bằng lợi ích của cổ đông, thành viên, cộng đồng, đối tác và môi trường. Bài viết này sẽ thảo luận về khái niệm cốt lõi và sự phát triển lịch sử của Lý thuyết vốn các bên liên quan và ứng dụng của nó trong quản trị DAO, đồng thời tiết lộ lý do tại sao nó là nguyên tắc chỉ đạo không thể bỏ qua trong hệ sinh thái DAO.
Một, ý tưởng cốt lõi của lý thuyết vốn của các bên liên quan
Bối cảnh lý thuyết
Lý thuyết về các bên liên quan có nguồn gốc từ quản lý, nhấn mạnh rằng doanh nghiệp không chỉ tạo ra giá trị cho cổ đông mà còn cần đáp ứng nhu cầu của nhân viên, khách hàng, nhà cung cấp, cộng đồng và môi trường. Năm 1963, Viện Nghiên cứu Stanford (SRI) lần đầu tiên đề xuất rằng các bên liên quan là điều kiện cần thiết cho sự tồn tại của doanh nghiệp, vượt ra ngoài quan điểm truyền thống chỉ tập trung vào cổ đông. Năm 1984, R. Edward Freeman đã hệ thống hóa lý thuyết này trong cuốn sách "Quản lý chiến lược: Phương pháp các bên liên quan", định nghĩa các bên liên quan là "những cá nhân hoặc nhóm có thể ảnh hưởng đến mục tiêu của tổ chức hoặc bị ảnh hưởng bởi nó."
Lý thuyết vốn của các bên liên quan đối lập rõ rệt với chủ nghĩa tư bản của các cổ đông. Chủ nghĩa tư bản cổ đông tập trung vào việc tối đa hóa lợi nhuận kinh tế cho cổ đông, trong khi lý thuyết này ủng hộ việc các doanh nghiệp tạo ra tác động tích cực về mặt kinh tế, xã hội và môi trường, nhằm đạt được sự phát triển bền vững. Những đặc điểm cốt lõi của nó bao gồm:
Lợi ích của các bên liên quan trong DAO
Trong bối cảnh DAO, các bên liên quan bao gồm chủ sở hữu token, người đóng góp cộng đồng, nhà phát triển, người dùng, đối tác và những người tham gia bên ngoài trong hệ sinh thái on-chain (ví dụ: giao thức chuỗi chéo, cơ quan quản lý). Chuckham (1992) chia các bên liên quan thành hợp đồng (chủ sở hữu token, nhà phát triển) và công cộng (cộng đồng, cơ quan quản lý); Clarkson (1994) chia chúng thành chủ động (nhà phát triển cốt lõi, chủ sở hữu mã thông báo chính) và thụ động (người dùng thường xuyên) dựa trên việc chấp nhận rủi ro. Carlo (1996) tiếp tục đề xuất phân loại các bên liên quan cốt lõi, chiến lược và môi trường, cung cấp một góc nhìn chi tiết về quản trị DAO.
Đặc tính phi tập trung của DAO làm cho việc quản lý các bên liên quan trở nên phức tạp hơn, nhưng cũng cung cấp cơ sở kỹ thuật cho việc cân bằng lợi ích của các bên, như hợp đồng thông minh và token quản trị.
Hai, sự tiến hóa lịch sử của lý thuyết
Sự tiến hóa của lý thuyết vốn của các bên liên quan đã trải qua nhiều giai đoạn, đặt nền tảng cho vị trí quan trọng của nó trong quản trị hiện đại:
Ngoài ra, lý thuyết "ba đáy" của John Elkington (1997) và khái niệm "giá trị chia sẻ" của Michael Porter (2006) đã làm phong phú thêm lý thuyết này, cung cấp một góc nhìn liên ngành cho việc quản trị DAO.
Ba, ứng dụng của lý thuyết vốn của các bên liên quan trong DAO
Quan điểm của các bên liên quan trong quản trị DAO
Quản trị phi tập trung của DAO tự nhiên phù hợp với lý thuyết vốn của các bên liên quan. Thông qua hợp đồng thông minh và cơ chế token, DAO có thể thực hiện quyết định minh bạch và phân phối lợi nhuận, đáp ứng các nhu cầu lợi ích đa dạng. Vai trò của các bên liên quan trong quản trị DAO chủ yếu thể hiện ở các khía cạnh sau:
Chiến lược cụ thể
Để tích hợp lý thuyết vốn của các bên liên quan vào quản trị DAO, có thể áp dụng các chiến lược sau:
Các bước thực hiện
Bốn, Lợi ích lâu dài và Thách thức
Lợi ích lâu dài
Thử thách
Các chiến lược ứng phó bao gồm tăng cường giáo dục cộng đồng, thiết kế cơ chế quản trị linh hoạt, sử dụng phân tích dữ liệu để tối ưu hóa quyết định, và hợp tác với cơ quan quản lý để đảm bảo tính tuân thủ.
Năm, Triển vọng Tương lai
Với sự phát triển của công nghệ Blockchain và sự quan tâm ngày càng lớn của toàn cầu đối với sự phát triển bền vững, lý thuyết vốn của các bên liên quan sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong hệ sinh thái DAO. Các xu hướng trong tương lai bao gồm:
Sáu, Kết luận
Lý thuyết vốn của các bên liên quan cung cấp cho DAO một khuôn khổ quản trị vượt ra ngoài chủ nghĩa cổ đông truyền thống. Bằng cách cân bằng lợi ích của các bên như người nắm giữ token, nhà phát triển, người dùng và cộng đồng, DAO không chỉ có thể tạo ra giá trị kinh tế mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững về mặt xã hội và sinh thái. Trong thời đại Blockchain, việc áp dụng mô hình này không chỉ là lựa chọn chiến lược mà còn là chìa khóa để DAO nổi bật trong cạnh tranh. Các nhà quyết định nên tích cực đón nhận quan niệm này, thông qua quản trị minh bạch và cơ chế đổi mới, xây dựng một hệ sinh thái phi tập trung có tính linh hoạt và ảnh hưởng hơn.
Tương lai của DAO nằm ở sự hợp tác và đồng sáng tạo, trong khi lý thuyết vốn của các bên liên quan chính là cầu nối giữa công nghệ và giá trị.
Đọc thêm
Năm 1971, giáo sư Klaus Schwab đã thành lập Diễn đàn Quản lý Châu Âu (EMS) và tổ chức hội nghị đầu tiên tại Davos.
Các đại biểu đã thảo luận về "lý thuyết các bên liên quan" của Schwab, tức là doanh nghiệp nên phục vụ tất cả các bên liên quan, không chỉ phục vụ cổ đông, mà còn phải phục vụ tất cả các đối tượng bao gồm nhân viên, nhà cung cấp và cộng đồng rộng lớn hơn. Ngày nay, quan niệm về các bên liên quan đã trở thành nguyên tắc chỉ đạo của diễn đàn.
Vào năm 1973, hội nghị đã thông qua "Tuyên ngôn Davos", đây là bộ quy tắc đạo đức được thiết lập cho các lãnh đạo doanh nghiệp, và đã được cập nhật vào năm 2020, nêu rõ sứ mệnh của các doanh nghiệp trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đây cũng là khái niệm mà giáo sư Schwab đã đề xuất trong tác phẩm của ông vào năm 2016.
Năm 1974, các chính trị gia lần đầu tiên được mời tham gia Diễn đàn Davos, năm 1987, EMS được đổi tên thành Diễn đàn Kinh tế Thế giới (World Economic Forum), nhằm cung cấp một nền tảng hợp tác giữa khu vực công và tư để giải quyết những vấn đề cấp bách hiện nay.
Năm 1980, cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger, Klaus Schwab và cựu Thủ tướng Anh Edward Heath xuất hiện tại Davos.