Ticaret korumacılığı yeniden ortaya çıkıyor: Gümrük tarifeleri savaşının küresel ekonomi ve kripto piyasası üzerindeki etkisi

1930'daki Smoot-Hawley Tarife Yasası, dünya ekonomisi üzerinde derin bir etki bıraktı. "Yerel sanayiyi koruma" bahanesiyle çıkarılan bu yasa, nihayetinde küresel ticaretin ciddi şekilde daralmasına ve Büyük Buhran'ın derinliğini ve genişliğini artırmasına yol açtı. Yaklaşık yüz yıl sonra, ticaret korumacılığının gölgesi yeniden dünyayı kapladı.

2025年4月, Amerika Birleşik Devletleri Çin mallarına %125 gümrük vergisi getireceğini açıkladı ve küresel pazar hemen panik içine düştü. Çin Ticaret Bakanlığı hızlı bir yanıt vererek, eğer ABD tarafı "gümrük vergisi rakam oyunları" oynamaya devam ederse, Çin tarafının "önemsemeyeceğini" ve daha fazla karşı önlem alma hakkını saklı tuttuğunu belirtti. Bu arada, ABD hükümeti 75 ülkeye "90 günlük gümrük vergisi askıya alma" teklifinde bulundu ve genel vergi oranını %10'a düşürdü, ancak Çin, Meksika ve Kanada'yı dışarıda bıraktı. Bu hedeflenmiş ticaret stratejisi, sadece ABD-Çin ekonomik ayrışma riskini artırmakla kalmadı, aynı zamanda küresel sermaye akışının yeni savaş alanı olan şifreleme piyasasını da yeni zorluklarla karşı karşıya bıraktı.

Smoot-Hawley Tarife Yasası'nın Tarihsel Dersleri

1930'larda Smoot-Hawley Tarife Yasası'nın neden olduğu trajedi, ülkelerin karşılıklı gümrük tarifeleriyle bir kısır döngüye girmesi ve nihayetinde uluslararası ticaret sisteminin çökmesine yol açmasıdır. 20. yüzyılın en yıkıcı ticaret politikalarından biri olarak görülen bu durum, günümüz karar vericilerine önemli bir tarihi ders sunmaktadır: Ticaret korumacılığı asla ekonomik sıkıntıların etkili bir çözümü olmamıştır.

1930'da, ABD Kongresi bu yasayı kabul ederek ithalat tarifelerini ortalama %59'a yükselterek tarihî bir zirveye ulaştı. Amaç, Büyük Buhran'ın etkisi altındaki yerli sanayiyi korumak olsa da, bu durum felaket niteliğinde bir zincirleme reaksiyona yol açtı. Küresel ana ticaret ortakları hızla misilleme önlemleri aldı ve 1929-1934 yılları arasında uluslararası ticaret hacmi neredeyse üçte iki oranında küçüldü, ABD'nin ihracatı %70 düştü, küresel işsizlik oranı daha da kötüleşti. Bu politika yalnızca ABD ekonomisini kurtaramadı, aksine Büyük Buhran'ın etkilerini artırdı ve ticaret korumacılığının ölümcül kusurlarını ortaya çıkardı: küreselleşen ekonomide, tek taraflı olarak ticaret engellerini artırmak kaçınılmaz olarak "geri tepme etkisi" ile sonuçlanır.

Daha da kötüsü, bu yasa tasarısı uluslararası çok taraflı ticaret iş birliğinin temelini zayıflattı, ekonomik milliyetçilik duygularını artırdı ve II. Dünya Savaşı öncesi uluslararası ekonomik düzenin çöküşü için bir zemin hazırladı.

2025'teki gümrük savaşı

1930 yılındaki duruma kıyasla, 2025 yılındaki gümrük savaşının farklı özellikler taşıdığı görülüyor. ABD, küresel tedarik zincirini yeniden şekillendirmek için "seçici gümrük savaşı" yürütmeye çalışıyor: bir yandan Çin'e büyük baskı yaparken, diğer yandan çoğu ülkeyle ilişkileri geçici olarak yumuşatıyor. Bu "farklılaştırma ve parçalama" stratejisi akıllıca görünse de, aslında riskler barındırıyor.

Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olarak, Çin artık 1930'larda pasif bir şekilde yanıt veren bir ticaret zayıf ülkesi değil. Amerika'nın ek gümrük vergileri ilan etmesi karşısında, Çin hemen eşit bir misilleme yapmadı, bunun yerine "önemsememek" tutumuyla soğukkanlı bir şekilde karşılık vererek, "dolarlaştırmadan uzaklaşma" stratejisini hızlandırdı. Bu stratejik kararlılık, piyasanın yeni bir ticaret savaşının 1930'lardaki kapsamlı bir kargaşaya dönüşmeyeceğini, aksine daha kalıcı bir tüketim savaşı olacağını fark etmesini sağladı.

Kripto piyasasının tepkisi

Amerikan hükümetinin gümrük politikası, küresel finansal piyasalarda şiddetli dalgalanmalara yol açtı, kripto piyasası da bundan muaf kalamadı. Bitcoin fiyatı 83,500 dolardan 74,500 dolara gerilerken, Ethereum daha büyük bir düşüşle 1,800 dolardan 1,380 dolara düştü, diğer şifreleme para birimlerinin toplam piyasa değeri ise %40'tan fazla yarı yarıya azaldı. Piyasa likiditesi belirgin şekilde daralırken, Bitcoin'in aylık fon akışı, zirve olan 100 milyar dolardan 6 milyar dolara çakıldı, Ethereum ise 6 milyar dolarlık net çıkışa döndü. Büyük çapta "teslimiyet satışı" gerçekleşmesine rağmen, fiyatların düşmesiyle birlikte, kayıpların boyutu kademeli olarak küçülüyor ve bu, kısa vadeli satış baskısının tükenme eğiliminde olabileceğini gösteriyor.

Teknik açıdan bakıldığında, 93,000 dolar Bitcoin'in yukarı yönlü ivme kazanması için kritik direnç seviyesi haline geldi. 65,000-71,000 dolar aralığı, boğaların koruması gereken temel destek bölgesi. Mevcut piyasa kritik bir aşamaya girdi. Eğer destek seviyesinin altına düşülürse, çoğu yatırımcı zarar durumuna düşebilir ve bu daha şiddetli bir piyasa düzeltmesine yol açabilir. Genel olarak, şifreleme piyasası küresel likidite değişikliklerine son derece duyarlıdır. Bu tarife politikasıyla ortaya çıkan belirsizlik, geniş çapta bir etki yaratmıştır. Piyasanın istikrara kavuşup kavuşamayacağı, sonraki politika yönelimi ve sermaye geri akışı durumuna bağlı olacaktır.

Sonuç

Kripto piyasası bu oyunda hem pasif bir alıcı hem de aktif bir değişkendir. Uluslararası durum gerginleştiğinde ve küresel para sistemi çalkantılı hale geldiğinde, yatırımcılar belki de herhangi bir hükümet veya varlık tarafından kontrol edilmeyen, kıt bir küresel dijital değer saklama aracı arayabilirler. Belki de, eski düzenin itibarı ticaret savaşlarıyla aşındığında, yeni sistemin tohumları sessizce filizlenir.